Dit nav item op radio 1 over colorblindness, colorconsciousness en genderswapping in film(casting) [ kleurenblind, kleurenbewust en sekseomwisseling ].
Bijvoorbeeld tav. de vraag of films (of toneelstukken, of verhalen in welke zin dan ook) (historisch) accuraat moeten zijn, of verondersteld worden historisch accuraat te zijn. Ik zou dat nog breder trekken tot de vraag in hoeverre verhalen – als je pretendeert of wilt dat een verhaal klopt met werkelijkheid – ook qua mensen die figuren, personages verbeelden, dan accuraat zouden moeten zijn: wit is wit, zwart is zwart, een homo is een homo, een man een man, een vrouw een vrouw, een travestiet een travestiet (al is niemand natuurlijk ook maar één etiket ! en is soms het onderscheid tussen het één of het ander ook vloeiend).
Het punt is, wat mij betreft, dat bv. in het geval je pretendeert dat een stuk een historisch drama is en géén historisch fantasie drama, dat je dan ook tracht alles zo historisch accuraat mogelijk neer te zetten, inclusief dus uiterlijkheden van personages. Dan hoor ik het argument voorbijkomen dat weet ik niet hoe vaak (in het verleden, maar zelfs nu nog) verhalen vaak “witgewassen” zijn en “wit” worden neergezet, dwz. dat de verbeelde werkelijkheid zo wordt verdraaid dat vooral de witte mens (mannen, voordat het feminisme aan kracht won) zich er in kon/kan herkennen.
Maar als je die verdraaiing van de werkelijkheid verkeerd vindt, dan is het toch ook raar om dat dan als argument te gebruiken dat we nu dan die werkelijkheid best kunnen en mogen verdraaien door bv. kleurenblind casten of sekseneutraal casten.
[Natuurlijk is er wel een hele lange traditie dat mannen bv. de rol van vrouwen spelen, misschien al duizenden jaren, in verschillende culturen ook. Maar ik maak me sterk dat dat dan juist er mee te maken heeft en had, dat vrouwen vanuit de machtspositie van de man bv. niet voor publiek mochten optreden. Hoe vaak vrouwen mannenrollen vervulden? Ook dat komt en kwam voor. En niet alleen als het gaat om verhalen, zoals in opera, toneel of film, maar ook als het gaat om (machts)posities van vrouwen op plekken die veelal door mannen werden ingenomen: vrouwen moesten zich dan vaak (groten)deel aanpassen aan de mannelijke mores. Maar dit terzijde. ]
Kijk, als je zegt dat een stuk behoort tot het fantasie genre, al dan niet met historische elementen (bv. een alternatieve geschiedenis, een alternatieve werkelijkheid, of wereld, of maatschappij), dan ben je natuurlijk vrij om die vorm te geven zoals je maar wilt…. Maar wil je toch een een verhaal naar de werkelijkheid, dan past het verdraaien van (elementen) uit de werkelijkheid langzamerhand in een wereld en cultuur waarin de waarheid er steeds minder toe doet. Als een verhaal je maar “pakt”. En dát valt dus zowel te zien in verhalen die bedoeld zijn “ter lering ende vermaak”, maar óók in verhalen die geacht worden feiten zo goed mogelijk weer te geven. (nieuws en zelfs wat geacht wordt voor wetenschappelijk verantwoord door te gaan) !!
—
En dan wordt natuurlijk vaak geschermd met argumenten als “de waarheid bestaat niet ” en/of “alles is een kwestie van perspectief”. En laten dat soort argumenten in fundamentele zin heel makkelijk, heel basaal, weersproken kunnen worden:
Ja, je hebt altijd te maken met perspectieven en ja de werkelijkheid wordt door de één anders ervaren dan door de ander, maar wat feitelijk is en blijft, is dat hoe beter een theorie, een waarneming, een veronderstelling klopt met de werkelijkheid, hoe beter dat ook proefondervindelijk vastgesteld kan worden. Iets wat er uitziet als een appel aan één kant, lijkt misschien vanuit een andere kant wel op een stuk steen – misschien wel een kunstwerk; en of het nou inderdaad een dus eetbare appel is of een stenen object, dat kan op verschillende manieren proefondervindelijk vast gesteld worden: hetzij door het proberen te eten, hetzij door het hard op je hoofd te slaan, bijvoorbeeld. Dat het soms heel moeilijk is om de proef op de som te nemen om de (meest waarschijnlijke) waarheid, werkelijkheid vast te stellen, betekent helemaal niet dat er geen werkelijkheid zou zijn, geen waarheid; dat we DE WAARHEID, DE WERKELIJKHEID, misschien nooit – met zekerheid – kunnen vast stellen, betekent niet dat die niet zou bestaan. Hoe beter en meer zaken proefondervindelijk kloppen met ons aller ervaring, hoe beter een veronderstelling klopt met de werkelijkheid. En dat betekent ook helemaal niet dat er inderdaad niet hele verschillende perspectieven (op de werkelijkheid) zijn en blijven. Maar dat feit van verschillende perspectieven betekent op zijn beurt weer niet dat er méér dan één werkelijkheid, meer dan één waarheid zou bestaan. Als er al verschillende veronderstellingen over de werkelijkheid zijn, dan nog zal uiteindelijk één daarvan de werkelijkheid het dichtste benaderen. En hopelijk valt dat proefondervindelijk vast te stellen. Hoewel het misschien ook wel leuk is en spannend, kleurrijk en verrijkend is, als bepaalde zaken nooit proefondervindelijk vast gesteld kunnen worden….